«ՕՆԻԿ, ԴՈՒ ԽԵՆԹ ԵՍ, ՍԱԿԱՅՆ՝ ԼԱՎ ԽԵՆԹ ». Բացառիկ հարցազրույց պարող, նկարիչ, Սալվադոր Դալիի մտերիմ` ՕՆԻԿ ՍԱՀԱԿՅԱՆԻ հետ

Սեպտեմբերի 23-ին Երևանի «Գևորգյան» ցուցասրահում տեղի ունեցավ հայազգի նկարիչ Օնիկ Սահակյանի անհատական ցուցահանդեսը: Սա այն դեպքն է, որի մասին անվերապահորեն կարելի է ասել՝ «անցավ աննախադեպ հաջողությամբ»: Ցուցադրությունը տևեց 15 օր, որի ընթացքում օրական 200-ից ավելի այցելու էր գալիս: Բերված 16 աշխատանքից յոթը վաճառվեցին (14-ը հատուկ նկարվել էր Երևան բերելու համար): Այստեղ մեծ դեր ուներ ոչ միայն պրոֆեսիոնալ գովազդը, այլև այն հանգամանքը, որ Սահակյանը եղել է Սալվադոր Դալիի մտերիմ բարեկամը և օգնականը: Նրա բոլոր կտավներում առկա է Դալիի ազդեցությունը, սակայն այն թերևս միայն տեխնիկական կողմին է վերաբերում:

Դալիի բնորոշմամբ՝ «ամենադալիական մարդ» Օնիկ Սահակյանը 69 տարեկան է: Ծնվել է Իրանում, ուսանել Ռուսաստանում և Ֆրանսիայում, ապրել ԱՄՆ-ում, իսկ 1986-ից բնակվում է Պորտուգալիայում: Տարեկան ստեղծում է 80-ից ավելի կտավ, երեքական ցուցահանդեսներով հանդես գալիս տարբեր քաղաքներում: Փոքրամարմին, նրբաշուք, պարզ և բարեսիրտ այդ այրն արտաքինով ավելի եվրոպական հռչակավոր կուտյուրյեի է նման: Դա պատահական չէ, քանի որ նկարիչ լինելուց առաջ Սահակյանը երկու տասնամյակ եղել է պարող՝ հանդես գալով բալետում և բեմական բնորոշ պարերի կատարումներով: Լիսաբոնի նրա տունը իսկական թանգարան է՝ բազմաթիվ կտավներով և շքեղ կահույքով, որտեղ տանտերը ապրում է կատուների հետ և սիրում է հաճախ հյուրընկալել իր բարեկամներին՝ հյուրասիրելով իր պատրաստած համադամ կերակուրները:

Լինելով առաջին հայաստանցի հոդվածագիրը, որ տարիներ առաջ գրել էր Օնիկ Սահակյանի դիմանկարը (նա ինձ հետաքրքրում էր հատկապես կինոյում ունեցած իր մասնակցությամբ), պարտքս համարեցի հարցազրույց վարել ճանաչված արվեստագետի հետ: Թեև հայաստանյան լրատվամիջոցները հանգիստ չեն թողել պարոն Սահակյանին, սակայն վերջինս հաճույքով համաձայնվեց ևս մեկ անգամ հյուսել իր կյանքի պատմությունը: Սահակյանն իր կյանքում առաջին անգամ էր այսքան շատ անգամներ հարցազրույցներ տալիս մայրենի լեզվով, այն էլ՝ իր հարազատ պարսկահայ բարբառով:



Ա. Բ.– Պարոն Օնիկ, շատ ուրախ ենք, որ վերջապես եկաք Հայաստան, այստեղ ցուցահանդես ունեցաք, ձեր մասին շատ էինք կարդացել: Ձեր կյանքի ճանապարհը շատ հետաքրքիր է անցել, տարբեր երկրներում, տարբեր մշակույթների մեջ: Եկեք ամենասկզբից սկսենք: Ովքե՞ր են եղել ձեր նախնիները, ինչպե՞ս սկսեցիք ձեր գործունեությունը...

Օ. Ս.– Ծնողներս ռուսահայեր էին, Ռուսաստանում ծնված: Հայրս՝ Բագրատ Սահակյանը, ծնվել էր Պետերբուրգում, մայրս՝ Մարուսյան, Մոսկվայում: Տատիս տատը սալմաստեցի էր: Նա գրող Րաֆֆիի հետ ազգակցական կապ ուներ: Ազգականներ ունեինք Թիֆլիսում: 1917-ին, երբ հեղափոխություն եղավ, եկան Պարսկաստան: Իրենք արվեստ շատ էին սիրում: Քեռիներս ամենը ճարտարապետ էին: Ծնողներս միշտ ինձ տանում էին համերգների, երբ որ գալիս էին երաժիշտներ Ռուսաստանից, Անգլիայից: Ես փոքրուց շատ սիրում էի բալետ, երաժշտություն, արվեստ, նկարում էի, ինչպես բոլոր երեխաները: Հորեղբորս աղջիկները պարում էին Ջամբազյանի մոտ, ես էլ շատ էի սիրում նայել իրենց ու սկսեցի պարել, երբ յոթ տարեկան էի: Ես նույնպես Ջամբազյանի մոտ սկսեցի:

Ա. Բ.– Այդ թվականներին բալետը նոր էր զարգանում Պարսկաստանում, և Սարգիս Ջամբազյանն առաջին ուսուցիչներից էր:

Օ. Ս.– Ամենը հայեր էին արդեն բալետի մեջ: Ջամբազյանը, Ելենա Ավետիսյանը... կար նաև ֆրանսուհի մադամ Քոռնելին, որը, ասում էին, ամենալավն էր, բայց ես երբեք իր մոտ դասի չեմ գնացել: Ջամբազյանի մոտ պարապելուց հետո, 1953-ին, Կասպից ծովով գնացի Ռուսաստան: Պարսկական կառավարությունը երկու հոգու ուղարկեց Մոսկվա՝ բալետ սովորելու. մեկը ես էի, մյուսը՝ Հայդե Չանգիզյանը...

Ա. Բ.– ...որը հայ չէր:

Օ. Ս.– Հայ չէր, ազգանունը հայի նման էր, բայց կարծեմ իրենք թուրք էին: Ես մեկուկես տարի սովորեցի՝ Բոլշոյ բալետի մեջ: Արդեն չեմ հիշում Մոսկվայի ուսուցիչներիս անունները:

Ա. Բ.– Կարո՞ղ ենք ասել, որ դուք որպես պարող պատկանում եք ռուսական դպրոցին:

Օ. Ս.– Այո, կարող ենք: Իմ պարելու տեխնիկան ավելի ռուսական է, որն ավելի լավ ձև ունի: Վերդարձա Թեհրան, 1955-ին ծանոթացա Ելենա Ավետիսյանի հետ, որն ինձ առավ իր խումբը՝ մի համերգի համար, որ տվեցին Սորայա թագուհու պատվին: Մնացի մադամ Ելենայի խմբում, մինչև որ եկա Ամերիկա՝ 1956-ին: Այս տարիներին նաև հնդկական պարեր եմ ուսումնասիրել, Հնդկաստանում պարի դասեր եմ վերցրել Բալասարասվաթիից և Լոնդոնում՝ Ռանգո Փալից: Հետո Փարիզում էլ որոշ ժամանակ կատարելագործվել եմ դասական պարերի մեջ Օլգա Պրեոբրաժենսկայայի մոտ: Ամերիկայում մի անգամ էլ հաճախել եմ Լևոն Դանիելյանի բալետի դասարանը: Շատ լավ մարդ էր, շատ լավ հայերեն էր խոսում: Ինձ հետ Նյու Յորքի նույն շենքում ապրում էր բալետի հայտնի նկարիչ Ռուբեն Տեր-Հարությունյանը, նա էլ ֆանտաստիկ մարդ էր: Ձմեռները երբեմն առանց վերարկուի էր փողոց դուրս գալիս...

Ա. Բ.– Ձեզ ավելի մոտ էր դասական բալե՞տը, թե՞ հնդկական պարարվեստը:

Օ. Ս.– Որոշակիորեն՝ դասական պարը: Հնդկական պարը շատ ֆանտաստիկ բան է: Պետք է իրենց աստվածների՝ Շիվայի, Կրիշնայի կյանքը իմանաք, երբ որ պարում եք: Ճիշտն ասած, հիմա արդեն այնքան էլ հետաքրքիր չէ: Այն ժամանակ շատ էի ուզում իմանալ, թե ինչ կար այդ արվեստում: Տարիները որ անցնում են՝ արդեն սկսում ես ուրիշ բաներ սիրել:

Ա. Բ.– Իսկ ինչո՞ւ գնացիք Ամերիկա:

Օ. Ս.– Ճիշտն ասած՝ չգիտեմ: Մեծ մայրս և հորեղբայրս Լոս Անջելես էին ապրում: Ես էլ ուզում էի այնտեղ կրթություն ստանալ: Երբ առաջին անգամ Ամերիկայում էի, գնացի դպրոց՝ նախ անգլերենս կատարելագործելու, հետո ուզում էի իրավաբան լինել: Մեծ մայրս ասում էր՝ այդ պարը լավ է միայն մի քանի տարվա համար, ավելի լավ է մի ուրիշ բան սովորես, որ կյանքդ ավելի ապահով լինի: Ինձ համար վերին աստիճանի հետաքրքիր էր քրեական իրավաբան լինելը: Մեկ տարի իրավաբանության հետևեցի Լոս Անջելեսի Հարավային Քալիֆորնիայի համալսարանում, ոչնչի համար, ժամանակս կորցրի... Մեկ տարի հետո ինձ ասացի՝ ի՞նչ ապուշ բան եմ անում, այդքան պարել եմ, արվեստի մեջ եմ, գլխումս այդքան արվեստ ու երաժշտություն է: Թողեցի համալսարանը, մտա Լոս Անջելեսի արվեստի դպրոց, սովորեցի մինչև 1964-ը: Իհարկե, ուսումդ ավարտելով ամեն ինչ չի վերջանում, պետք է նորից այնքան սովորես, որ նոր իմանաս, թե որն է լինելու քո ոճը: Լոս Անջելեսի ֆիլհարմոնիկի փառատոնին եգիպտական պար պարեցի: Դրանից հետո «Նյու Յորք ֆայն արթզը» ներկայացումների շարքի համար պայմանագիր կնքեց ինձ հետ: Ինձ ուղարկում էին տարբեր քաղաքներ: Շատ հետաքրքիր փորձառություն էր:

Ա. Բ.– Այսինքն՝ պարելու հետ միաժամանակ նկարելը միշտ եղել է:

Օ. Ս.– Միշտ, միշտ նկարել եմ: Երբ չէի պարում, հանգստանալիս միշտ մի փոքր բան նկարում էի: Չէի նկարում ցուցահանդեսի համար, քանի որ ժամանակ չկար: Նկարչություններ անում էի, որպեսզի վաճառեմ, դպրոցիս դրամը տամ: Սև-սպիտակ պստլիկ նկարներ էին, ամենը ծախում էի, որովհետև ընտանիքս ինձ դրամ չէր տալիս: 10-15 նկար էի ծախում ամիսը, հատը 20-25 դոլարով, այն ժամանակ շատ դրամ էր:

Ա. Բ.– Ինձ հայտնի է, որ Ամերիկայում մի քանի ֆիլմում եք պարել:

Օ. Ս.– Առաջինը «Թագավորը և ես» մյուզիքլն էր: Ես պատահաբար հայտնվեցի այդ ֆիլմում՝ փոխարինելով շատ ծանր հիվանդացած պարողին: Հետո «Սառույց և ավազ» կինոնկարում խաղացի, որտեղ սառույցի վրա էինք պարում: Իսկ ամենասիրածս «Սինդբադի հրաշքները» ֆիլմն էր: Այնտեղ երեք-չորս փիղ կար, որի վրա սեղան էին դրել, ես էլ այդ սեղանի վրա հնդկական էի պարում: Այդ պարս նախատեսված էր երկու-երեք րոպե: Բայց երբ ցույց են տվել քննադատներին, նրանք սկսել են ծափահարել, շատ են հավանել ու ասել են, որ ուզում են պարը երկարացնել: Երեք րոպեն եղավ հինգ-վեց րոպե, որը ֆիլմի համար շատ երկար է:

Ա. Բ.– Կինոյում պարելը պիտի որ շատ դժվար լինի...

Օ. Ս.– Այդ հինգ րոպե պարելը երեք ամիս տևեց: Վերին աստիճանի բարդ բան էր: Ամեն օր պետք է գնաս, անկախ նրանից՝ պարո՞ւմ ես, թե չէ: Հետո երեք րոպե պարում ես, պետք է հինգ ժամ սպասես, մինչև նորից պարես: Այնպես որ երբեք չեմ սիրել ֆիլմում պարելը: Միայն դրամի համար էր լավ, լավ վճարում էին:

Ա. Բ.– Ե՞րբ թողեցիք պարելը:

Օ. Ս.– 1973 կամ 74-ին: Այդ տարի Լոս Անջելեսից տեղափոխվեցի Նյու Յորք, որտեղ բալետի խումբ կազմեցի՝ «Սահակյան ին քոնսըրթ» անունով, որ տարիներ հետո վաճառեցի: Նույն ժամանակ Թեհրանում Ֆարահ թագուհին արվեստի կենտրոն էր բացել, և Հայդե Չանգիզյանն էլ այնտեղ առաջին պարուհին էր: Այդ կենտրոնը գործեց մինչև իսլամական հեղափոխությունը: Ես Նյու Յորքից այդ խմբին օգնում էի, պարողներ ու երաժիշտներ էինք ուղարկում՝ իրենց հետ աշխատելու համար: Շատ լավ ժամանակ էր, ամիս չէր անցնում, որ Նյու Յորքի երկու մեծ պարի ամսագրերը՝ «Աֆթըր դարքը» և «Դանս մագազինը», էջով մեկ իմ նկարը չդնեին:

Ա. Բ.– Մի քիչ ձեր հայկական գործերից պատմեք: Հայկական կրթություն ստացե՞լ եք:

Օ. Ս.– Այո, Թեհրանում: Առաջ շատ լավ էի կարդում ու գրում: Հետո որ հիսուն տարի ոչինչ չես անում՝ մոռանում ես: Այսքան էլ հայերեն որ խոսում եմ՝ զարմանում եմ: Երբ 20-22 տարեկան էի, հայերեն բանաստեղծություններ էի գրում: Հայերենս վերին աստիճանի լավ էր: Ես Քալիֆորնիայում, Լոս Անջելեսի Շրայն դահլիճում պարել եմ հորեղբորս աղջկա՝ Շուշիկ Սահակյանի բեմադրած «Անուշ» ներկայացման մեջ Սարոյի դերում: Հետաքրքրիր ներկայացում էր, մեջը թե՛ օպերայի երգերը կային, թե՛ բալետ: Բայց մենակ հայերի համար էր: Տարբեր առիթներով շատ եմ պարել Արամ Խաչատրյանի «Գայանե» բալետի պարեր, հատկապես պա-դե-դեն ու լեզգինկան:

Ա. Բ.– Եվ այսպես, դուք թողեցիք պարը և նվիրվեցիք նկարչությանը, ոսկերչությանը...

Օ. Ս.– Ոչ թե միայն ոսկերչությանը, այլ տարբեր մետաղներով քանդակներ պատրաստելուն: Արծաթ, ոսկի, բրոնզ, ուրիշ մետաղներ՝ իրար խառնած: Պերսեպոլիսի 2250-ամյակի առիթով Ամերիկայում Պարսկաստանի դեսպանի կինը ինձ առաջարկեց մի զարդ պատրաստել նախագահ Նիքսոնի կնոջ համար: Ճիշտն ասած, նա իմ տիպը չէր, էլեգանտ չէր, ինձ համար ոչինչ էր... բայց համաձայնվեցի, քանի որ երկրի առաջին տիկինն էր, ինձ խնդրողն էլ պարսկական դեսպանի կինն էր՝ տիկին Ավշարին, որը շատ գեղեցիկ և էլեգանտ էր, կես հունգարուհի...

Ա. Բ.– Այսինքն՝ դուք պետք է նախօրոք իմանաք, թե ով է կրելու ձեր պատրաստած զարդեղենը:

Օ. Ս.– Այո: Եթե Ժաքլին Քենեդիի համար պատրաստեի՝ ուրիշ բան, նա վերին աստիճանի հրաշալի մեկն էր, շատ հետաքրքիր, քան Նիքսոնի կինը, որ ծառայի նման էր:

Ա. Բ.– Ուրի՞շ ում համար եք զարդեր պրատրաստել, ասենք՝ կինոաստղերի...

Օ. Ս.– Չէ... բայց Գալայի, Դալիի համար շատ-շատ բաներ եմ սարքել, երեսունի չափ...

Ա. Բ.– Հասանք Դալիին: Պարոն Օնիկ, բոլորը ձեզ խնդրում են Դալիի մասին պատմել... երևի հոգնել եք անվերջ նրա մասին պատմելուց:

Օ. Ս.– Չէ, ես երբեք չեմ հոգնում Դալիի մասին պատմելուց: Իմ կյանքս քսան տարի այդ մարդու հետ է եղել, տարին երեք-չորս ամիս միասին էինք: Երբ Նյու Յորք էր գալիս, մնում էր այնտեղ մի քանի ամիս: Նյու Յորքում մի շատ մեծ ցուցահանդես բացեց 1974-ին: Մինչև վերջին րոպեն շատ բան դեռ պատրաստ չէր: Ամեն բան պետք է սարքեինք, որ մեկ ժամից բացվեր, բայց մի քանդակ դեռ չէր վերջացրել: Դա ամերիկյան հնդկացու մի բրոնզե քանդակ էր՝ ներկված դեմքով, քթի փոխարեն՝ կոկա-կոլայի շիշ: Ականջները պատրաստ չէին, Դալին ասաց, որ պետք է մի աթոռ գտնել, կտրել 10 սանտիմետրի չափ ու հարմարեցնել հնդկացու ականջներին: Մենք վերջին վայրկյանին գտանք մի փոքր աթոռ, կտրեցինք, ձև տվեցինք, Դալին ասաց, որ ես ամրացնեմ արձանին: Ես չգիտեի ինչպես անել, ժամանակ չկար, մարդիկ դրսում սպասում էին, թե երբ պիտի բացվի ցուցասրահը, Դալին էլ վրաս գոռում էր՝ «Ես գիտեմ, որ դու գիտես, թե ինչ է պետք անել»: Ի վերջո, ես մտածեցի, թե եթե այս գործն իմը լիներ, ինչպե՞ս կձևավորեի... ու իմ ուզածի պես աթոռի կտորն ամրացրի հնդկացու գլխին: Դալին շատ հաճախ էր գործը թողնում ամենավերջին վայրկյանին:

Ա. Բ.– Ես գիտեմ, որ դուք Դալիի հետ ծանոթացել եք Նյու Յորքում, Սեպուհ Բադալյանի մոտ...

Օ. Ս.– Մենք ընկերներ էինք, բայց Սեպուհը միշտ ինձ որպես իր զարմիկ էր ներկայացնում: Նա Դալիի, նաև իրանական թագավորական ընտանիքի վարսահարդարն էր: Դալիի հետ ծանոթացա 1958-ին: Սեպուհն ասել էր Դալիին, որ մի զարմիկ ունի, որ շատ է ուզում իր հետ ծանոթանալ: Դալին հարցրել էր, թե ինչո՞վ է զբաղվում զարմիկը ու երբ իմացել էր, որ պարող ու նկարիչ է, հետաքրքրվել էր, հարցրել. «Այդ քո Օնիկը քառակուսի՞ մեկն է, թե՞ խենթ է»: Սեպուհն ասել էր՝ չէ, շատ կսիրես, խենթ է: Դալին տվել է իր համաձայնությունը, և Սեպուհը հեռախոսով ինձ կանչեց իր մոտ: Դալին ամեն շաբաթ գնում էր Սեպուհի մոտ՝ բեղերը վաքսով հարդարելու, քանի որ ուզում էր Վելասկեզին նման լինել: Սեպուհը մի հսկայական ոսկեջրած մկրատ ուներ, որ սարքել էր հատուկ Դալիի բեղերի համար: Սեպուհն էլ շատ խենթ էր, վերին աստիճանի պակաս: Դալին որ առաջին անգամ տեսել է այդ մկրատը՝ շատ է ուրախացել, որ իրեն այդքան սիրում են, հատուկ իր համար մկրատը ոսկեջրել են: Դալին շատ մազ չուներ, բայց Սեպուհը նրա հինգ-վեց մազերին բիգուդի էր դնում... վայ Աստված, ի՛նչ ծիծաղելի էր: Ես էլ մեր առաջին հանդիպմանը մի հսկայական թիթեռնիկ էի կապել վզիս, սիրուն հագնվել: Դալիի մոտ գնալը նույնն է, թե բեմ ես գնում: Երբ ներս մտա Սեպուհի սալոնը, մի հատ շատ մեծ գրանդ ժþէտե կատարեցի օդում, հետո՝ պիրուետ, ու Դալին էլ զարմանքով տեսավ, որ մի հոգի թռավ օդի միջից ու նստեց իր առաջ: Բիգուդիները գլխին, մենակ մի բեղը վաքսած, ոտքի ելավ, ձեռնափայտը դրեց ուսիս, կարծես ինձ ասպետ ձեռնադրեց, «Բրա՛վո, բրա՛վո...» ասաց ու երկու հատ համբուրեց: Նույն թվականին Դալիի արխիվի կարգավորման գործը սկսվեց, որին ես էլ մասնակցեցի: Իսկ 1964-65-ից սկսվեց մեր ակտիվ համագործակցությունը նկարչության մեջ: Նրա կոլաժների համար ես թիթեռներ և ուրիշ բաներ եմ պատրաստել: Դալին ժամանակ չուներ՝ նստեր ու այդ ամեն ինչը ինքը կտրտեր:

Ա. Բ.– Ձեզ չի նկարե՞լ Դալին:

Օ. Ս.– Ճեպանկարներ շատ է արել:

Ա. Բ.– Իսկ ինչո՞ւ է նա ձեզ ասել, որ դուք ամենադալիական մարդն եք աշխարհում:

Օ. Ս.– Քանի որ շատ լավ հասկանում էի նրան: Այնպիսի բաներ էի անում, որ նա չէր զարմանում: Ինձ ասում էր՝ դու շատ-շատ վտանգավոր ես, քանի որ դու շատ ես սիրում Դալիին: Չէր ասում՝ ինձ, միշտ երրորդ դեմքով էր խոսում: Ինձ ասում էր. «Օնիկ, դու լրիվ խենթ ես, սակայն՝ լավ խենթ» (այս նախադասությունը Սահակյանն արտասանեց անգլերեն՝ իսպաներեն առոգանությամբ, շեշտելով ռ-երը):

Ա. Բ.– Դուք պաշտոնապե՞ս էիք Դալիի օգնականը: Վճարվո՞ւմ էիք ձեր աշխատանքի համար:

Օ. Ս.– Ոչ , ոչ , նման բան չկար: Անկարելի բան էր, որ Դալին մեկին վճարեր: Նա ոչ մեկի դրամ չէր տալիս, եթե նույնիսկ պետք է տար: Մեծ հաճույք էր, մեծ պատիվ էր նրա կողքին նստել, յուղաներկը մատուցել նրան: Կամ, ասենք, քսան մետր երկարությամբ մի նկար էր ստեղծում, որ միայն մեկ հոգի չէր կարող դա նկարել: Ոչ միայն ես, ուրիշ երեք-չորս հոգի էլ մասնակցում էր այդպիսի նկարների ստեղծմանը:

Ա. Բ.– Ի՞նչ հետաքրքիր դեպք եք հիշում՝ Դալիի հետ կապված:

Օ. Ս.– Շատ բաներ են եղել: Օրինակ, մի անգամ Նյու Յորքում մի էլեգանտ կին ուզեց Դալիի հետ լուսանկարվել, նա էլ մերժեց, պատճառաբանելով, որ տեսքը տեղը չէ: Հետո այդ խեղճ կինն ինձ առանձին ասաց, որ ինքը մեծ հավաքույթ է կազմակերպում և ցանկանում է Դալիին հրավիրել, բայց խնդրում է, որ ես հայտնեմ այդ մասին, քանի որ ինքը քաշվում է: Երբ ասացի Դալիին, նա կտրականապես հրաժարվեց, բայց հետո ասաց, որ եթէ տիկինն ուզում է, որ ինքը մի 10-15 րոպեով երևա այդ հավաքույթին՝ պետք է իրեն 750 կամ 1000 դոլար վճարի: Իսկ Դալին պարզապես չէր սիրում նման տեղեր գնալ. եթե երիտասարդություն լիներ, խենթություն լիներ՝ կգնար, բայց պաշտոնական տեղեր՝ երբեք: Հետո այս կինը խնդրեց Դալիի Իսպանիայի հասցեն՝ նամակ գրելու համար: Դալին ասաց, որ իր հասցեն կարևոր չէ, թող ծրարի վրա իր բեղերը նկարի և տակը գրի՝ Իսպանիա՝ չմոռանալով նամականիշ կպցնել, նամակը կգա, կհասնի իրեն: Այս խեղճ կինը լիովին ցնցված էր: Հետո, Մունդա անունով մի կին կար, որ Դալիի կնոջը՝ Գալային, շատ էր նման: Դալին նրան չէր սիրում, քանի որ շատ ագրեսիվ էր Մունդան: Մի անգամ նրա ներկայությամբ Դալին ինձ ասաց, որ հաջորդ օրը հավաքույթ ունի և ինձ հրավիրում է: Մունդան ասաց, որ ինքն էլ է ուզում գալ: Դալին էլ ասաց, որ ինքը չի ուզում նրան տեսնել վաղվա հավաքույթին: Հետո ասաց, որ եթե Մունդան ուզում է գալ, պետք է գա՝ դեմքին մի սև քող գցած: «Բայց ինչո՞ւ»: «Որովհետև դու շատ տգեղ ես, չեմ ուզում բոլորը քեզ տեսնեն»: «Եթե ես տգեղ եմ, ուրեմն Գալան էլ է տգեղ»,– ասաց Մունդան: Դալին, իհարկե, չհամաձայնվեց նրա հետ, բայց Մունդան ճիշտ էր: Ահա այսպես էր Դալին վարվում իր չսիրած մարդկանց հետ:

Ա. Բ.– Ես չորս տարբերակներ եմ լսել Արամ Խաչատրյանի հետ Դալիի հանդիպման վերաբերյալ... իսկ ձեզ հայտնի՞ է ինչպես է դա իրականում տեղի ունեցել:

Օ. Ս.– Այո, լսել եմ ինչ-որ բաներ, որ Դալին տկլոր վազել է... կարծում եմ՝ ճիշտ է այդ պատմությունը, քանի որ Դալին շատ է սիրել Խաչատրյանի երաժշտությունը:

Ա. Բ.– Ուրեմն, Դալին ճանաչո՞ւմ էր հայերին:

Օ. Ս.– Նա հանճար էր, իհարկե ճանաչում էր...

Ա. Բ.– Կարող էր հանճար լինել, բայց չճանաչել...

Օ. Ս.– Չէ, բաբամ, Սեպուհը հայ էր, Արամ Խաչատրյանը հայ էր, ես հայ եմ... մարդ ապուշ պիտի լիներ, որ չիմանար... հետո Դալիի կինը՝ Գալան, միշտ սիրում էր շիշլիկ (հայկական խորոված – Ա. Բ.) ուտել:

Ա. Բ.– Գալա՞ն ինչպիսին էր:

Օ. Ս.– Գալան շատ լուրջ էր, ռուսների ասած՝ վռեդնի: Ամենին չէր սիրում:

Ա. Բ.– Վերադառնանք ձեր նկարչությանը: Կարծում եմ, որ դրանք նման լինելով հանդերձ՝ տարբեր են Դալիի գործերից: Ձեր կոմպոզիցիաները հիշեցնում են Դալիի ոճը, սակայն ձեր կտավներում չկա հաճախ հանդիպող դալիական ագրեսիան և մաղձոտությունը...

Օ. Ս.– Հուսով եմ, որ այդպես է: Իմ նկարներին նայելով՝ կարող ես հասկանալ, որ ինչ-որ առնչություն ունեցել եմ նրա հետ, իմ մտածողությամբ: Սկզբնական շրջանում ես շատ էի իր ազդեցությամբ նկարում: Մի անգամ մի նկար էի նկարել, իր ոճով: Ցույց տվեցի Դալիին՝ նրա կարծիքն իմանալու: Հարցրեց՝ ով է նկարել, ու երբ իմացավ, որ իմ գործն է, ասաց. «Օնիկ, այս նկարը քո անունով պիտի ստորագրես, հանկարծ իմ անունը չգրես վրան»: Դա մեծ կոմպլիմենտ էր ինձ համար: Ես ավելի միստիկ եմ սիրում նկարել: Չուզենամ էլ՝ այդպես են ստացվում: Կապույտ եմ շատ գործածում, որը շատ կարևոր գույն է, վերին աստիճանի դրական էներգիա է տալիս:

Ա. Բ.– Այսինքն՝ չենք կարող ասել, որ Դալին ձեր ամենասիրած նկարիչներից է:

Օ. Ս.– Ոչ: Հետաքրքիրներից մեկն է, բայց ոչ ամենասիրելիներից:

Ա. Բ.– Իսկ ովքե՞ր են:

Օ. Ս.– Շատեր կան: Ֆրանսիական իմպրեսիոնիստները, Դեգան, իտալացիները... Դու պետք է ակադեմիական ձևով լավ նկարել իմանաս, վերջին աստիճանի դասական ձևով, հետո դուրս գաս ակադեմիականի միջից ու ինչ տեսակ կեղտոտություն ուզես՝ անես: Տարիներ են անցնում, որ հետո ոճ է գալիս. կարող է տաս տարուց գա, կարող է երբեք էլ չգա:

Ա. Բ.– Նույնը վերաբերում է նաև պարարվեստին. պիտի նախ դասական պարին կատարյալ տիրապետես, և ապա զբաղվես տարբեր ոճերով ու դպրոցներով՝ մինչև կգտնես քո սեփականը:

Օ. Ս.– Շատ ճիշտ է: Հետո՝ պետք է շատ աշխատես: Տարիների հեռվից որ նայում ես Դալիին, հասկանում ես, թե ինչ պետք է անես՝ լավ նկարիչ լինելու համար: Ես շատ-շատ եմ սովորել Դալիից, որ իսկական նկարիչը պետք է աշխատասեր լինի: Առավոտ վեր կացար՝ պիտի աշխատես: Ոչ թե մի պստլիկ աշխատես, այլ շա՛տ աշխատես: Ամեն ինչ անես, որ կարգապահություն ունենաս: Հետո գույների վրա պետք է կենտրոնանաս, թե ինչպես գործածես: Մի քիչ էլ խորհրդավորություն պետք է տաս նկարներիդ: Այդ ամենը Դալիից է եկել ինձ:

Ա. Բ.– Իսկ ինչպե՞ս եղավ, որ եկաք Հայաստան:

Օ. Ս.– Լիսաբոնում մի ցուցահանդեսիցս հետո ինձ մոտեցավ ինձ ծանոթ երաժիշտ Նարինե Դելալյանն ու հարցրեց, թե չե՞մ ուզում Երևանում ցուցահանդես ունենալ...

Ա. Բ.– Եվ ինչպե՞ս եք զգում Հայաստանում:

Օ. Ս.– Ճիշտն ասած, եկածս օրվանից շատ զբաղված եմ եղել ու շատ քիչ տեղ եմ գնացել, միայն հեռուստաստուդիա, ռադիո՝ հարցազրույցների: Երեք անգամ գնացել եմ օպերա, տեսա «Անուշը»: Վերջապես եղա Էջմիածնում, տարիներ-տարիներ շատ էի ուզում տեսնել: Երբ դեռ փոքր էի, մեծ մայրս միշտ Էջմիածնի մասին շատ էր խոսում: Դեռ պետք է հասցնեմ շատ բան տեսնել, Սիս-Մասիսը դեռ չեմ տեսել, հուսով եմ այս վերջին մեկ շաբաթում կհասցնեմ:

Շատ հետաքրքիր էր ինձ համար Հայաստանում լինելը, փողոցում ճանապարհ եմ գնում, ամենը հայերեն են խոսում, սովոր չեմ, որ լսածս պորտուգալերեն կամ անգլերեն չէ: Զգում ես, որ դու քո երկրի մեջ ես և քո արմատներն այս երկրի մեջ են: Բայց չգիտեմ ինչ կլինի, գուցե շատ կսիրեմ և մի հատ բնակարան էլ այստե՞ղ կունենամ...